نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

---

تیتانیوم دارای اثرهای سودمندی بر رشد، فیزیولوژی و فعالیت‌های متابولیسمی گیاهان است. از طرفی، تمایل به استفاده از کودهای نانو با پیشرفت فن‌آوری مورد توجه خاص است. در این راستا، آزمایشی گلخانه‌ای در محیط کشت هیدروپونیک طراحی شد که تیتانیوم و نانوتیتانیوم در دو غلظت ۱ و ۲ میلی‌گرم بر لیتر به محلول غذایی اضافه شد و محلول غذایی بدون اعمال این تیمارها به‌عنوان شاهد در نظر گرفته شد. قالب طرح، کاملاً تصادفی با ۴ تکرار بود و تغییرات رشد و فاکتورهای فتوسنتزی گوجه‌فرنگی بررسی گردید. بر طبق نتایج به‌دست آمده، اثر افزودن نانوتیتانیوم به محلول غذایی بر رشد ریشه بیش از ساقه بود و در غلظت ۱ میلی‌گرم بر لیتر تأثیر مثبت‌تری بر وزن تر و خشک ریشه داشت. تیتانیوم و نانوتیتانیوم باعث افزایش تعرق، فتوسنتز و دی‌اکسید کربن داخل روزنه‌ای شدند. تأثیر نانوتیتانیوم بر میزان تعرق و فتوسنتز بیش از تیتانیوم بود و در غلظت‌های بیشتر، آثار مثبت آن افزایش یافت. میزان کلروفیل، حجم ریشه، وزن خشک و تر ساقه و زمان ظهور اولین گل تحت تأثیر تیمارهای تیتانیوم و نانوتیتانیوم قرار نگرفت. به‌طورکلی، تیتانیوم در غلظت بیشتر و نانوتیتانیوم به‌دلیل اندازه کوچک ذرات و امکان نفوذ راحت‌تر به ریشه، می‌توانند بر برخی ویژگی‌های رشدی و فتوسنتزی گوجه‌فرنگی مؤثر باشند.

---

به منظور بررسی عملکرد کمی و کیفی، محتوای کلروفیل و برخی شاخص‏های رشدی گندم در پاسخ به تلقیح بذر با باکتری‏های PGPR در سطوح مختلف شوری خاک، آزمایشی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی، به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سال زراعی ۱۳۹۰ اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل شوری خاک در چهار سطح (صفر، ۱۵، ۳۰ و ۶۰ میلی‌مولار با استفاده از NaCl) و تلقیح بذر با PGPR (عدم تلقیح به‌عنوان شاهد، تلقیح با ازتوباکتر کروکوکوم استرین ۵، آزوسپیریلوم لیپوفروم استرین OF و سودوموناس پوتیدا استرین ۱۸۶) بودند. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که در شرایط شوری خاک، عملکرد دانه تک بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن ۱۰۰ دانه، طول سنبله و وزن ریشه به‌واسطه تلقیح بذر با باکتری‌های محرک رشد نسبت به عدم تلقیح با باکتری افزایش یافت. در تمامی ترکیب‌های تیماری، انباشت ماده خشک کل تا ۸۵ روز بعد از کاشت افزایش سریعی یافت؛ ولی از ۸۵ روز بعد از کاشت تا زمان برداشت، به‌دلیل افزایش رقابت، سایه‌اندازی بوته‌ها بر همدیگر و افزایش پیری برگ‌ها، روند کاهشی نشان داد. در تمامی ترکیب‌های تیماری، بیشترین عملکرد دانه و انباشت ماده خشک کل در واحد سطح، به ترکیب تیماری تلقیح بذر با ازوسپریلوم در عدم اعمال شوری و کمترین آن به بالاترین سطح شوری و عدم تلقیح بذر با باکتری‏های محرک رشد تعلق داشت. روند مشابهی نیز در سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی به‌دست آمد. بنابراین، نتایج این پژوهش نشان داد که به منظور افزایش عملکرد کمی و کیفی، محتوی کلروفیل و برخی دیگر از شاخص‏های رشد مانند بیوماس کل، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی محصول گندم در شرایط شوری خاک، می‌توان پیشنهاد نمود که تلقیح بذر گندم با آزوسپریلوم انجام شود.

---

در این پژوهش، امکان استفاده از مخلوط برگ خشک کاج (Pi)،­ ضایعات لاستیک (TR) و پوسته شلتوک (Ri) به عنوان بستر کاشت گوجه­فرنگی در سیستم کشت بدون خاک بررسی شد. بذرهای گوجه­فرنگی در ماسه سترون کشت شده و پس از یک ماه، بوته­ها به بسترهای کشت شامل برگ خشک کاج- پرلیت (Pi:Pe)، برگ خشک کاج- ضایعات لاستیک (Pi:TR)، کوکوپیت- پرلیت (Co:Pe)، پرلیت- میکا (Pe:Mi) و پوسته شلتوک- پرلیت (Ri:Pe) هر کدام با نسبت­های ۵۰:۵۰ و ۷۵:۲۵ انتقال داده شدند. پس از دو ماه، بوته­های کشت شده در بسترهای برگ خشک کاج- پرلیت و برگ خشک کاج- ضایعات لاستیک در شروع دوره رشد زایشی و بوته­های کشت شده در بسترهای کوکوپیت- پرلیت، پرلیت- میکا و پوسته شلتوک- پرلیت طی دوره رشد زایشی برداشت شده و ارتفاع بوته، وزن خشک ریشه و شاخساره گیاه، غلظت پتاسیم، فسفر و روی ریشه و شاخساره و عملکرد میوه اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته و رشد ریشه و شاخساره در بسترهای برگ خشک­ کاج- پرلیت و برگ خشک کاج- ضایعات لاستیک در هر دو نسبت ۵۰:۵۰ و ۷۵:۲۵ به طور معنی‌داری کمتر از بسترهای حاوی کوکوپیت- پرلیت بود. غلظت روی گیاه در بستر برگ خشک کاج- ضایعات لاستیک با نسبت اختلاط ۵۰:۵۰ به­طور معنی­داری بیشتر از سایر تیمارها بود. بر اساس نتایج، مخلوط برگ خشک کاج- ضایعات لاستیک به عنوان بستر کاشت در کشت بدون خاک گوجه­فرنگی دارای محدودیت­هایی، از جمله عدم توانایی در نگهداری آب و عناصر غذایی و همچنین ایجاد سمیت روی آزاد شده از ضایعات لاستیک، برای گیاه می­باشد. بنابراین، بدون به­کارگیری تیمارهای اصلاحی ویژه نمی­توان از مخلوط برگ خشک کاج و ضایعات لاستیک به عنوان بستر کشت در سیستم کشت بدون خاک استفاده نمود

---

به منظور بررسی تأثیر پلیمرهای سوپرجاذب و تنش خشکی بر برخی خصوصیات مورفولوژیک گیاه رزماری، پژوهشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار سطح تنش خشکی (آبیاری در حد ۱۰۰، ۷۵، ۵۰ و ۲۵ درصد ظرفیت زراعی) و دو سطح سوپرجاذب (بدون سوپرجاذب و یک گرم در سوپر جاذب کیلوگرم خاک) در چهار تکرار، در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام گرفت. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، وزن تر و خشک اندام هوایی، ریشه و کل گیاه و همچنین وزن خشک برگ و ساقه بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اثر متقابل این دو عامل بر تمام صفات مورد بررسی بجز ارتفاع بوته، وزن خشک برگ و نسبت وزن خشک برگ به ساقه معنی‌دار بود. بیشترین تعداد شاخه فرعی (۵۵/۹ شاخه در بوته)، وزن تر ریشه (۷/۱۷ گرم در بوته)، وزن خشک ریشه (۱۰ گرم در بوته) و وزن خشک کل گیاه (۷۵/۳۳ گرم) در تیمار ۱۰۰% ظرفیت زراعی و همراه با کاربرد سوپرجاذب مشاهده شد. همچنین، بیشترین وزن خشک برگ (۳/۱۲ گرم در بوته) و ساقه (۳/۱۳ گرم در بوته)، وزن تر اندام هوایی (۳/۵۸ گرم در بوته) و وزن خشک اندام هوایی (۸/۲۳ گرم در بوته) و وزن تر کل (۷/۷۱ گرم در بوته) در تیمار ۱۰۰% ظرفیت زراعی و بدون کاربرد سوپرجاذب حاصل شد. بر اساس نتایج این تحقیق، آبیاری گیاه رزماری در حد ظرفیت زراعی باعث بهبود اکثر صفات مورفولوژیک آن شد. 

---

گیاهان تراریخته یکی از دستاوردهای مهم بیوتکنولوژی نوین در زمینه کشاورزی هستند و در سال‌های اخیر بر سطح زیر کشت این گیاهان افزوده شده است. طبق قانون بین‌المللی ایمنی زیستی، واردات گیاهان تراریخته بدون مجوز کمیته ایمنی زیستی به داخل کشور ممنوع است. لذا، نیاز به روش‌های دقیق برای ارزیابی تراریخته بودن یا نبودن آنها وجود دارد. در مطالعه حاضر، نمونه‏‌هایی از گوجه‌‏فرنگی از منابع مختلف مانند فروشگاه‌ها و گلخانه‌ها در سطح استان اصفهان جمع‌آوری شد تا به ظن تراریخته بودن، حضور ژن‏‌های ادغام شده خارجی در آنها ارزیابی شود. ابتدا، با آغازگرهای عمومی P۳۵S F/R  و  NOS-۱/NOS-۳ که به‌ترتیب برای شناسایی پروموتور CaMV۳۵S و خاتمه‌دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرند، قطعات نوکلئوتیدی به‌ترتیب ۱۹۵pb و ۱۸۰pb تکثیر شدند. همولوژی ۱۰۰% توالی نوکلئوتیدی این قطعات در مقایسه با نمونه‌های موجود در بانک ژنی تأیید نمود که محصولات مورد بررسی به لحاظ ژنتیکی دست‌‏ورزی شده‌اند. به‌منظور شناسایی گوجه‌‏فرنگی‌های تراریخته، جفت آغازگر PG F/R، اختصاصی برای تکثیر آنتی‌سنس ژن پلی‏‌گالاکتوروناز، به‌کار رفت. تمام نمونه‏‌هایی که باند مربوط به پروموتور 
P۳۵S  یا خاتمه‌دهنده NOS یا هر دو را داشتند، باند ۳۸۴pb مربوط به قسمتی از آنتی‌سنس ژن PG را تکثیر کردند که پس از توالی‌یابی و هم‌ردیف‌سازی، شباهت ۱۰۰% این قطعه با بخشی از توالی ثبت شده ژن مزبور در بانک ژن محرز شد. نتایج این تحقیق نشان داد که گوجه‌‏فرنگی تراریخته در بازار ایران وجود دارد، بدون آنکه مصرف‌کنندگان از ماهیت تغییر یافته آن اطلاع داشته باشند. 

---