نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

---

سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.) یکی از سبزی‌های مهم اقتصادی است. مینی‌تیوبرها بذرهای غده‌ای کوچک عاری از بیماری هستند که از گیاهچه‌های آزمایشگاهی پس از انتقال به گلخانه تولید می‌شوند و غده‌های بذری سالم و با کیفیت خوب تولید می‌کنند. سیستم‌های آبکشت، تولید مینی‌تیوبر سیب‌زمینی عاری از ویروس را افزایش می‌دهند. این تحقیق به منظور بررسی تأثیر بسترهای مختلف کشت بر عملکرد مینی‌تیوبر و غلظت عناصر در بخش هوایی و ریشه سیب‌زمینی و هم‌چنین مقایسه سیستم‌های آبکشت با بسترهای حاوی خاک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با ۸ تیمار و ۴ تکرار انجام شد. بسترها عبارت بودند از ۸ نوع بستر کشت شامل: ۱) پرلیت، ۲) پرلیت + ورمی‌کولیت (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۳) پرلیت + پیت‌ماس (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۴) پرلیت + خاک (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۵) پرلیت + خاک + کمپوست کود گاوی (به‌ترتیب ۴۰، ۳۰ و۳۰ درصد)، ۶) پرلیت + خاک + ورمی-کمپوست (به‌ترتیب ۴۰، ۳۰ و ۳۰ درصد)، ۷) خاک و ۸) پرلیت + پیت‌ماس (شاهد). در پایان دوره رشد، تعداد غده در بوته و غلظت عناصر N، P، K، Na و Ca در بخش هوایی و ریشه سیب‌زمینی تعیین گردید. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که بسترهای کشت از لحاظ جرم مخصوص ظاهری، جرم مخصوص حقیقی، تخلخل، هدایت الکتریکی (EC) و پ- هاش تفاوت معنی‌داری با هم در سطح احتمال ۱% داشتند. بستر خاک دارای بیشترین جرم مخصوص ظاهری (۲۳/۱ گرم بر سانتی‌متر مکعب)، بیشترین جرم مخصوص حقیقی (۴۴/۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب)، بیشترین EC و پ- هاش و کمترین تخلخل (۵۰%) بود. در نتیجه، کمترین تعداد غده در گلدان در این تیمار تولید شد. بیشترین غلظت N، P و K بخش هوایی و ریشه در بسترهای پرلیت + خاک + ورمی‌کمپوست و پرلیت + خاک + کمپوست بود. بیشترین غلظت Ca در بخش هوایی (۶۸/۱ میلی‌گرم در گرم ماده خشک گیاه) در بستر پرلیت + خاک بود. بیشترین غلظت Na در بخش هوایی (۳۵/۰ میلی‌گرم در گرم ماده خشک گیاه) در بستر پرلیت + خاک + کمپوست بود. تعداد غده در بوته و رشد گیاهچه در بسترهای کشت بدون خاک (آبکشت) نسبت به بسترهای خاکی بیشتر بود. بین غلظت-های عناصر در ریشه و بخش هوایی و ویژگی‌های بسترهای کشت همبستگی‌های معنی-داری مشاهده گردید. بستر پرلیت + پیت‌ماس (با نسبت ۱:۱ حجمی/حجمی( به‌عنوان بهترین بستر کشت آبکشت برای تولید مینی‌تیوبر سیب‌زمینی توصیه می‌شود.