نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

در شرایط تنش خشکی، علاوه بر ممانعت جذب آب، فراهمی و جذب عناصر غذایی مختلف هم محدود می‌شود. تغذیه متناسب به‌عنوان یکی از روش‌های مدیریت تولید گیاهی در شرایط تنش‌های مختلف محیطی شناخته شده است. خشکی و کمبود عناصری مانند پتاسیم و روی در این شرایط با تأثیر بر مقدار آب و خصوصیات فیزیولوژیک گیاه، کاهش کیفیت و کمیت گیاهان را در پی دارند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر بر همکنش سطوح مختلف پتاسیم (۶/۰، ۳ و ۶ میلی‌مولار) از منبع نیترات پتاسیم، سطوح مختلف روی (صفر، ۱ و ۲ میکرومولار) از منبع سولفات روی، در شرایط تنش خشکی حاصل از پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) ۶۰۰۰ (صفر، ۵۵ و ۱۱۰ گرم در لیتر) بر تعدادی از شاخص های وضعیت آبی و ویژگی های فیزیولوژیک گیاه گوجه‌فرنگی در سیستم آبکشت انجام شد. نتایج نشان داد که برهمکنش خشکی، پتاسیم و روی بر وزن خشک شاخساره و ریشه، مقدار کلروفیل و پرولین برگ و درصد نشت یونی ریشه معنی دار شد. افزودن پتاسیم و روی وضعیت آبی گیاه را بهبود بخشید، اما اثر روی بر پتانسیل آب برگ معنی دار نشد. تنش خشکی، مقدار کلروفیل را افزایش و گروه‌های سولفیدریل را کاهش داد. مصرف پتاسیم در غلظت زیاد منجر به افزایش نشت یونی ریشه شد.

به علت استفاده بی‌رویه از منابع آب آبیاری بی‌کیفیت، بسیاری از زمین‌های کشاورزی مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران با پدیده شوری مواجه هستند. از آنجا که شوری موجب کاهش رشد و عملکرد گیاهان می‌شود باید به دنبال راه‌کارهایی برای مقابله با آثار سوء نمک بر رشد گیاهان در این خاک‌ها بود. یکی از این راه‌کارها، جلوگیری از تجمع نمک در گیاهان به صورت فیزیولوژیک و افزایش مقاومت آنها به شوری است. این پژوهش گلخانه‌ای با هدف بررسی اثر متقابل پتاسیم و بُر بر عملکرد و جذب برخی عناصر کم‌مصرف در ریشه و اندام هوایی گیاه تربچه تحت تنش شوری انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل در سه سطح پتاسیم (۱، ۴ و ۸ میلی‌مولار)، سه سطح بُر (۱/۰، ۲/۰ و ۳/۰ میلی‌گرم بر لیتر) و سه سطح شوری (۱، ۴ و ۸ دسی‌زیمنس بر متر) در محیط کشت ماسه کوارتز با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل پتاسیم و بُر بر عملکرد وزن‌تر و خشک اندام هوایی، عملکرد وزن‌تر ریشه و همچنین جذب عناصر بُر، آهن، مس، روی و منگنز در سطوح مختلف شوری معنی‌دار حداکثر عملکرد وزن‌تر و خشک ریشه و اندام هوایی مربوط به سطح پتاسیم ۸ میلی‌مولار بود. همچنین، بیشترین جذب عناصر بُر، آهن و منگنز در اندام هوایی و بیشترین جذب بُر، آهن و مس جذب عناصر کم‏مصرف بُر، آهن، منگنز و مس در ریشه، در شوری ۴ دسی‏زیمنس بر متر، نسبت به شوری ۸ دسی‏زیمنس بر متر بیشتر بود. در شوری ۴ دسی‏زیمنس بر متر، حداکثر عملکرد اندام هوایی و جذب بُر در ریشه، جذب روی در اندام هوایی و جذب منگنز در ریشه و اندام هوایی، در حضور ۸ میلی‌مولار پتاسیم و ۳/۰ میلی‌گرم بر لیتر بُر مشاهده شد. در شوری ۸ دسی‏زیمنس بر متر نیز جذب بُر و منگنز در اندام هوایی و بُر و آهن در ریشه، در حضور ۴ میلی‌مولار پتاسیم و ۳/۰ میلی‌گرم بر لیتر بُر مشاهده شد. بر اساس نتایج این پژوهش، سطوح شوری و غلظت متفاوت پتاسیم و بُر، بر اثر متقابل این دو عنصر، در نهایت بر عملکرد و جذب عناصر کم‏مصرف در گیاه اثرگذارند.