نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

---

  برای بررسی تأثیر نسبت نیترات به آمونیوم و pH محلول غذایی بر غلظت فسفر، نیترات، نیتروژن آلی + آمونیوم معدنی و نیتروژن کل بخش هوایی اسفناج آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با دو فاکتور شامل pH محلول غذایی در سه سطح ۵/۴، ۵/۶ و ۸ و نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی در پنج سطح ۱۰۰:۰، ۷۵:۲۵، ۵۰:۵۰، ۲۵:۷۵ و ۰:۱۰۰ با چهار تکرار به صورت هیدروپونیک انجام شد. نتایج نشان داد که اثر pH محلول غذایی بر غلظت فسفر، نیترات و نیتروژن آلی + آمونیوم معدنی بخش هوایی اسفناج معنی­دار بود ولی بر غلظت نیتروژن کل بخش هوایی معنی­دار نبود. با افزایش pH محلول غذایی از ۵/۴ به ۸، غلظت فسفر و نیترات بخش هوایی به طور معنی­داری کاهش یافت، در حالی که نیتروژن آلی + آمونیوم معدنی و نیتروژن کل بخش هوایی اسفناج تغییر معنی­داری نکرد. با افزایش آمونیوم محلول غذایی ، غلظت نیترات بخش هوایی اسفناج به طور معنی­داری کاهش یافت، در حالی که غلظت فسفر و نیتروژن آلی + آمونیوم معدنی و نیتروژن کل اسفناج به طور معنی­داری افزایش ­یافت. تأثیر شکل نیتروژن محلول غذایی بر غلظت و مقدار فسفر، نیترات و نیتروژن کل اسفناج به pH محلول غذایی بستگی داشت. بیشترین غلظت فسفر در نسبت نیترات به آمونیوم ۰:۱۰۰ و pH برابر ۸ بود. بیشترین غلظت نیترات در نسبت نیترات به آمونیوم ۱۰۰:۰ و ۸= pH بوده، در حالی که بیشترین غلظت نیتروژن آلی + آمونیوم معدنی و نیتروژن کل اسفناج در نسبت نیترات به آمونیوم ۲۵:۷۵ و pH برابر ۵/۶ مشاهده گردید.

 

 

---

قارچ‌های میکوریز آربوسکولار می‌توانند از طریق افزایش جذب عناصر غذایی بر رشد گیاهان میزبان تأثیر‌گذار باشند. برای بررسی تأثیر این قارچ‌ها بر جذب عناصر در گیاه میزبان اندازه‌گیری ترکیبات سیدروفوری و فیتوسیدروفوری در آبشویه‌ها روش مناسبی است. این آزمایش به بررسی اثر سه غلظت صفر، نصف و کامل از عناصر فلزی آهن، مس، روی و منگنز در محلول غذایی راریسون بر میزان ترشح ترکیبات کی‌لیت کننده از ریشه‌های گیاهان گوجه‌فرنگی تلقیح شده با دو گونه قارچ میکوریز (Glomus etunicatum و Glomus intraradices) و تیمار شاهد (بدون قارچ) در بستر کشت پرلیت می‌پردازد. نتایج نشان داد که در هیچیک از تیمارهای قارچی، هم‌زیستی میکوریزی مشاهده نشد ولی از نظر تولید ترکیبات کی‌لیت کننده بین تیمارهای مختلف قارچی تفاوت‌هایی مشاهده گردید. در تیمار قارچی گلوموس اینترارادیسز، سطوح فاقد عناصر ریزمغذی و نصف عناصر ریزمغذی نسبت به سطح کامل محلول غذایی باعث افزایش تولید ترکیبات کی‌لیت‌ کننده شدند. ولی در تیمار قارچی گلوموس اتونیکاتوم استفاده از سطوح مختلف محلول‌های غذایی، اختلاف معنی‌داری از نظر تولید ترکیبات کی‌لیت‌ کننده ایجاد نکرد. تیمار قارچی گلوموس اینترارادیسز نسبت به تیمار قارچی گلوموس اتونیکاتوم در سطح فاقد عناصر ریزمغذی، ترکیبات کی‌لیت‌کننده بیشتری تولید کرد.

---

چکیده در این مطالعه، تأثیر نسبت نیترات به آمونیوم و pH محلول غذایی بر تغییرات pH و EC ریزوسفر در طول دوره رشد اسفناج در بستر پرلیت و در شرایط گلخانه بررسی گردید. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کامل تصادفی با سه فاکتور شامل pH محلول غذایی در سه سطح (۵/۴، ۵/۶ و ۸)، نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی در پنج سطح (۱۰۰:۰، ۷۵:۲۵، ۵۰:۵۰، ۲۵:۷۵ و ۰:۱۰۰) و زمان در ۱۰ سطح با چهار تکرار انجام شد. سه عدد نشای گیاه اسفناج (Spinacia oleracea L.) رقم سیریوس در هر گلدان کشت و با ۱۵ محلول غذایی مختلف تغذیه شدند. در طول دوره رشد و در زمان‌های مختلف، pH و EC آبشویه گلدان‌های باکشت و بدون کشت اسفناج در تیمارهای مختلف تعیین شد. نتایج نشان داد که تأثیر زمان، نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی و pH اولیه محلول غذایی بر pH و EC ریزوسفر اسفناج در سطح احتمال کمتر از ۱/۰ درصد معنی‌دار بود. با افزایش نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی، pH ریزوسفر اسفناج افزایش و EC ریزوسفر آن کاهش یافت. در پایان دوره رشد، pH ریزوسفر اسفناج در نسبت نیترات به آمونیوم ۱۰۰:۰ و دو pH ۵/۴ و ۰/۸ حدود سه واحد از نسبت نیترات به آمونیوم ۰:۱۰۰ بیشتر بود. در حالی که این تفاوت در pH ۵/۶ کمتر بود. در طول دوره رشد اسفناج، تغییرات pH و EC ریزوسفر در تیمارهای مورد مطالعه متفاوت بود. در نسبت نیترات به آمونیوم محلول غذایی ۷۵:۲۵ و pH ۵/۶ pH ریزوسفر برای رشد گیاه و جذب عناصر غذایی در گستره مطلوب قرار داشت. به استثنای نسبت نیترات به آمونیوم ۱۰۰:۰ و pH ۰/۸، در بقیه تیمارها pH ریزوسفر اسفناج در طول دوره رشد گیاه کاهش یافت. pH اولیه محلول غذایی بر pH ریزوسفر اثر متفاوتی داشت. به‌طوری‌که میانگین pH ریزوسفر در محلول‌های غذایی با pH اولیه ۵/۴، ۵/۶ و ۰/۸ به ترتیب ۹۴/۵، ۵/۶ و ۲۹/۷ بود. نتایج نشان داد که گیاه اسفناج برای سازش با شرایط نامساعد اسیدی یا قلیایی، فعالانه pH ریزوسفر خود را تغییر می‌دهد. هم‌چنین، اثرات نامطلوب pH بر رشد اسفناج در شرایط نامساعد اسیدی یا قلیایی می‌تواند با استفاده از نسبت نیترات به آمونیوم مناسب کاهش یابد. EC ریزوسفر اسفناج نسبت به EC گلدان‌های بدون کشت و EC اولیه محلول‌های غذایی بیشتر بود. با کاهش pH محلول غذایی، EC ریزوسفر اسفناج افزایش یافت.

---

شوری و غرقاب از مهمترین تنش‌های غیرزیستی محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان در دنیا می‌باشند. این دو تنش می‌توانند به‌‌طور هم‌زمان رخ داده و بر رشد گیاهان از جمله ذرت اثر تجمعی داشته باشند. در یک آزمایش گلخانه‌ای، تأثیر شوری کلرید سدیم و غرقاب شدن خاک و اثر متقابل آنها بر ویژگی‌های رشد ذرت علوفه‌ای (Zea mays L.) رقم سینگل‌کراس ۷۰۴ مطالعه گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار، شامل مدت غرقاب شدن خاک در پنج سطح (صفر، ۲، ۴، ۸ و ۲۰ روز) و شوری عصاره اشباع خاک در چهار سطح (۱۱/۰، ۲، ۴ و ۸ دسی‌زیمنس بر متر) انجام گردید. نتایج نشان داد که تأثیر شوری بر وزن تر و خشک ریشه و بخش هوایی، نسبت وزن تر بخش هوایی به وزن تر ریشه، شاخص کلروفیل برگ‌ها و ارتفاع گیاه معنی‌دار بود. با افزایش سطح شوری، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه، شاخص کلروفیل و ارتفاع گیاه کاهش یافتند. تأثیر مدت غرقاب بر وزن تر و خشک بخش هوایی و شاخص کلروفیل برگ‌ها معنی‌دار بود، ولی بر وزن تر و خشک ریشه، نسبت وزن تر بخش هوایی به ریشه و ارتفاع گیاه معنی‌دار نبود. با افزایش مدت غرقاب شدن خاک، وزن تر و خشک بخش هوایی و ریشه، نسبت وزن تر بخش هوایی به ریشه، شاخص کلروفیل و ارتفاع گیاه به طور معنی‌داری کاهش یافتند. اثر متقابل غرقاب و سطوح شوری بر وزن تر بخش هوایی و شاخص کلروفیل برگ‌ها معنی‌دار بود، ولی بر سایر ویژگی‌های تعیین شده معنی‌دار نبود. بیشترین وزن تر بخش هوایی در تیمار شاهد و کمترین آن در سطح شوری ۸ دسی‌زیمنس بر متر و ۲۰ روز غرقاب به دست آمد. بخش هوایی ذرت نسبت به تنش‌های غرقاب و شوری حساس‌تر از ریشه‌ها بود. نتایج نشان داد که حتی دوره‌های کوتاه غرقاب شدن خاک (۲ روز) بر ویژگی‌های رشد ذرت علوفه‌ای اثر طولانی مدت داشتند.

---

سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.) یکی از سبزی‌های مهم اقتصادی است. مینی‌تیوبرها بذرهای غده‌ای کوچک عاری از بیماری هستند که از گیاهچه‌های آزمایشگاهی پس از انتقال به گلخانه تولید می‌شوند و غده‌های بذری سالم و با کیفیت خوب تولید می‌کنند. سیستم‌های آبکشت، تولید مینی‌تیوبر سیب‌زمینی عاری از ویروس را افزایش می‌دهند. این تحقیق به منظور بررسی تأثیر بسترهای مختلف کشت بر عملکرد مینی‌تیوبر و غلظت عناصر در بخش هوایی و ریشه سیب‌زمینی و هم‌چنین مقایسه سیستم‌های آبکشت با بسترهای حاوی خاک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با ۸ تیمار و ۴ تکرار انجام شد. بسترها عبارت بودند از ۸ نوع بستر کشت شامل: ۱) پرلیت، ۲) پرلیت + ورمی‌کولیت (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۳) پرلیت + پیت‌ماس (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۴) پرلیت + خاک (۱:۱ حجمی/حجمی)، ۵) پرلیت + خاک + کمپوست کود گاوی (به‌ترتیب ۴۰، ۳۰ و۳۰ درصد)، ۶) پرلیت + خاک + ورمی-کمپوست (به‌ترتیب ۴۰، ۳۰ و ۳۰ درصد)، ۷) خاک و ۸) پرلیت + پیت‌ماس (شاهد). در پایان دوره رشد، تعداد غده در بوته و غلظت عناصر N، P، K، Na و Ca در بخش هوایی و ریشه سیب‌زمینی تعیین گردید. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که بسترهای کشت از لحاظ جرم مخصوص ظاهری، جرم مخصوص حقیقی، تخلخل، هدایت الکتریکی (EC) و پ- هاش تفاوت معنی‌داری با هم در سطح احتمال ۱% داشتند. بستر خاک دارای بیشترین جرم مخصوص ظاهری (۲۳/۱ گرم بر سانتی‌متر مکعب)، بیشترین جرم مخصوص حقیقی (۴۴/۲ گرم بر سانتی‌متر مکعب)، بیشترین EC و پ- هاش و کمترین تخلخل (۵۰%) بود. در نتیجه، کمترین تعداد غده در گلدان در این تیمار تولید شد. بیشترین غلظت N، P و K بخش هوایی و ریشه در بسترهای پرلیت + خاک + ورمی‌کمپوست و پرلیت + خاک + کمپوست بود. بیشترین غلظت Ca در بخش هوایی (۶۸/۱ میلی‌گرم در گرم ماده خشک گیاه) در بستر پرلیت + خاک بود. بیشترین غلظت Na در بخش هوایی (۳۵/۰ میلی‌گرم در گرم ماده خشک گیاه) در بستر پرلیت + خاک + کمپوست بود. تعداد غده در بوته و رشد گیاهچه در بسترهای کشت بدون خاک (آبکشت) نسبت به بسترهای خاکی بیشتر بود. بین غلظت-های عناصر در ریشه و بخش هوایی و ویژگی‌های بسترهای کشت همبستگی‌های معنی-داری مشاهده گردید. بستر پرلیت + پیت‌ماس (با نسبت ۱:۱ حجمی/حجمی( به‌عنوان بهترین بستر کشت آبکشت برای تولید مینی‌تیوبر سیب‌زمینی توصیه می‌شود.

---

در یک تحقیق گلخانه‌ای، اثر شرایط رطوبتی خاک، لجن فاضلاب و کودهای شیمیایی بر ویژگی‌های رشد و کارآیی مصرف آب گیاه برنج (Oryza sativa L.) رقم علی کاظمی در یک خاک قلیایی غیرآهکی با بافت شن لومی بررسی گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی شامل شرایط آبِ خاک در سه سطح (غرقاب دایم، غرقاب متناوب و اشباع متناوب) و منبع و مقدار کودهای آلی و شیمیایی در ۱۰ سطح ]شاهد، ۱۰۰% کودهای شیمیایی (۸/۴۳۴ میلی‌گرم اوره، ۰۸/۶۶ میلی‌گرم KH۲PO۴، ۴۰ میلی‌گرم KCl، ۵۰ میلی‌گرم FeSO۴,۷H۲O، ۴۸/۳۸ میلی‌گرم MnSO۴.H۲O، ۲۸/۲۱ میلی‌گرم ZnSO۴.۷H۲O و ۸۶/۷ میلی‌گرم CuSO۴.۵H۲O بر کیلوگرم خاک)، ۲۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون ۵۰% کودهای شیمیایی، ۴۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک با و بدون ۵۰% کودهای شیمیایی، ۲۰ گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون ۵۰% کودهای شیمیایی و ۴۰ گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک با و بدون ۵۰% کودهای شیمیایی[ و در سه تکرار انجام شد. در پایان دوره رشد، تعداد پنجه و برگ در بوته، ارتفاع و قطر ساقه، طول و حجم ریشه و وزن خشک بخش هوایی و ریشه اندازه‌گیری و کارآیی مصرف آب محاسبه شد. نتایج نشان داد که مصرف ۲۰ و ۴۰ گرم کود مرغی بر کیلوگرم خاک به‌دلیل افزایش شوری محلول خاک مانع رشد برنج گردید. مصرف ۲۰ و ۴۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک تعداد پنجه و برگ در بوته، ارتفاع و قطر ساقه، طول و حجم ریشه، وزن خشک بخش هوایی و ریشه و کارآیی مصرف آب را نسبت به شاهد و ۱۰۰% کودهای شیمیایی به‌طور معنی‌داری افزایش داد. افزودن ۵۰% کودهای شیمیایی به ۴۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک اثر معنی‌داری بر تعداد پنجه و برگ در بوته، ارتفاع ساقه، حجم ریشه، وزن خشک بخش هوایی و ریشه و کارآیی مصرف آب برنج نداشت. بیشترین تعداد پنجه در بوته، قطر ساقه، طول ریشه و نسبت وزن خشک بخش هوایی به ریشه در تیمار غرقاب دایم مشاهده شد. بیشترین کارآیی مصرف آب گیاه برنج در تیمار اشباع متناوب بود. اثر شرایط آبِ خاک بر ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته و وزن خشک بخش هوایی معنی‌دار نبود. به‌طور کلی، تیمار اشباع متناوب با مصرف ۴۰ گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک برای دستیابی به رشد مطلوب برنج و افزایش کارآیی مصرف آب توصیه می‌شود.

---

کمبود منابع آب و تنش خشکی یکی از مهم‌ترین مشکلات تولید گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان، نظیر ایران، است. استفاده از برخی مواد افزودنی مانند پلیمرهای سوپرجاذب (هیدروژل) می‌تواند به حفظ و ذخیره رطوبت در خاک و استفاده بهینه از منابع محدود آب کمک نماید. در این تحقیق، تأثیر چهار سطح پلیمر سوپرجاذب آکوسورب (صفر، ۲، ۴ و ۸ گرم در کیلوگرم خاک) و سه دور آبیاری (۳، ۶ و ۹ روز) بر شاخص‌های رشد، میزان عملکرد و راندمان مصرف آب در گیاه خیار سبز گلخانه‌ای رقم نگار مورد بررسی گرفت. نتایج نشان داد که میزان عملکرد و شاخص‌های رشد خیار سبز تحت تأثیر مصرف هیدروژل قرار گرفت و به طور معنی‌داری نسبت به شاهد افزایش یافت. هم‌چنین، میزان مصرف آب با طولانی‌تر شدن دور آبیاری به طور معنی‌داری در تمامی تیمارها کاهش یافت. با مصرف ۲ گرم پلیمر سوپرجاذب در هر کیلوگرم خاک و دور آبیاری ۶ روز، بیشترین مقدار عملکرد (۳/۱۹۶ گرم در بوته) حاصل گردید. هر چند مصرف هیدروژل به طور معنی‌داری میزان مصرف آب را افزایش داد، ولی مصرف ۲ گرم هیدروژل در کیلوگرم خاک موجب افزایش معنی‌دار کارایی مصرف آب (۰/۱۷ گرم خیار سبز تولید شده به ازای هر لیتر آب) گردید.

---

با توجه به مقدار کم مواد آلی در اغلب خاک‌های زیر کشت ایران و بروز تنش خشکی در گیاهان بر اثر کمبود بارندگی، استفاده از کمپوست لجن فاضلاب برای افزایش مواد آلی خاک و بهبود حاصل‌خیزی خاک، افزایش تحمل گیاهان در برابر کم‌آبی و بهبود عملکرد توصیه شده است. لذا، این تحقیق با هدف بررسی اثر سطوح رطوبت خاک و کمپوست لجن فاضلاب بر شاخص کلروفیل برگ و برخی ویژگی‌های رشد گیاه یونجه در شرایط گلخانه‌ای انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و دو عامل شرایط رطوبت خاک در سه سطح (۰,۳۴FC-۰.۵۰FC، ۰.۵۶FC-۰.۷۵FC و ۰.۸۱FC-FC) و کمپوست لجن فاضلاب در چهار سطح (صفر، ۱۵، ۳۰ و ۶۰ گرم بر کیلوگرم خاک) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر سطوح رطوبت خاک بر شاخص کلروفیل برگ به میزان کمپوست لجن فاضلاب بستگی دارد. کمبود آب در خاک موجب کاهش معنی‌دار وزن خشک بخش هوایی و ریشه و ارتفاع بوته شد (۰۱/۰>P). بخش هوایی یونجه نسبت به تنش کمبود آب حساس‌تر از ریشه بود. مصرف ۱۵ و ۳۰ گرم کمپوست لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک موجب افزایش معنی‌دار شاخص کلروفیل برگ، وزن خشک بخش هوایی و ریشه، ارتفاع بوته و نسبت وزن خشک بخش هوایی به ریشه شد (۰۱/۰>P). اثر متقابل سطوح رطوبت خاک و کمپوست لجن فاضلاب بر شاخص کلروفیل برگ، وزن خشک بخش هوایی و ریشه، ارتفاع بوته و نسبت وزن خشک بخش هوایی به ریشه معنی‌دار بود (۰۱/۰>P). بیشترین وزن خشک بخش هوایی و ریشه، ارتفاع بوته و نسبت وزن خشک بخش هوایی به ریشه با مصرف g/kg ۳۰ کمپوست لجن فاضلاب در شرایط رطوبتی ۰.۸۱FC-FC مشاهده شد. همچنین، نتایج نشان داد که مصرف ۳۰ گرم کمپوست لجن فاضلاب در کیلوگرم خاک، باعث کاهش اثر تنش کمبود آب بر گیاه یونجه گردید

---

بهبود تغذیه گیاهان، یکی از راه‌های افزایش تحمل تنش خشکی در گیاهان به‌شمار می‌رود. با توجه به کمبود مواد آلی در اغلب خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، مصرف کمپوست پس‌ماندهای آلی می‌تواند ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش داده و تغذیه گیاهان را بهبود بخشد. لذا، در این پژوهش، اثر متقابل رطوبت خاک و کمپوست لجن فاضلاب شهری بر برخی ویژگی‌های شیمیایی خاک و غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم علوفه یونجه (Medicago sativa L.) رقم قره‌یونجه، در شرایط گلخانه‌ای بررسی گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار شامل رطوبت خاک در سه سطح (۰,۳۴FC-۰.۵۰FC، ۰.۵۶FC-۰.۷۵FC و ۰.۸۱FC-FC) و کمپوست لجن فاضلاب در چهار سطح (صفر، ۱۵، ۳۰ و ۶۰ گرم بر کیلوگرم خاک) انجام شد. نتایج نشان داد که اثرهای اصلی کمپوست لجن فاضلاب و رطوبت خاک و اثر متقابل آنها بر غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم علوفه یونجه و قابلیت هدایت الکتریکی (EC)، pH و غلظت پتاسیم محلول خاک معنی‌دار بود. با کاهش رطوبت خاک، غلظت نیتروژن، پتاسیم، کلسیم و منیزیم بخش هوایی علوفه یونجه و EC و غلظت پتاسیم محلول خاک به‌طور معنی‌داری افزایش یافت؛ در حالی که غلظت فسفر علوفه یونجه و pH محلول خاک به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. با مصرف کمپوست لجن فاضلاب، غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم علوفه یونجه و EC و غلظت پتاسیم محلول خاک به‌طور معنی‌داری افزایش یافت؛ ولی pH خاک به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. در هر سه سطح رطوبت خاک مورد مطالعه در این آزمایش، مصرف ۶۰ گرم کمپوست لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک نسبت به سطح ۳۰ گرم آن، بر اثر افزایش شوری محلول خاک، رشد یونجه را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. مصرف ۳۰ گرم کمپوست لجن فاضلاب بر کیلوگرم خاک سبب بهبود تغذیه گیاه یونجه و افزایش کیفیت علوفه آن در شرایط با و بدون تنش کمبود آب شد.

---

استفاده از اصلاح کننده‌های خاک در کشت‌های گلخانه‌ای کاربرد زیادی پیدا کرده است. خیار به‌عنوان یکی از محصولات صیفی، بیشترین سطح زیر کشت را در گلخانه‌های کشور دارد. از این‌رو، در این تحقیق، به بررسی تأثیر کاربرد زئولیت و تنش آبی بر شاخص‌های رشد خیار و پارامترهای میوه (تعداد، وزن، طول و قطر میوه خیار) در آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح کاملاً تصادفی با ۹ تیمار و ۳ تکرار در گلخانه‌ای واقع در آرین شهر خراسان جنوبی پرداخته شد. در این آزمایش، زئولیت در سه سطح (صفر، ۵ و ۱۰ گرم در هر کیلوگرم خاک) و تنش خشکی در سه سطح (صفر، ۲۵ و۵۰ درصد نیاز آبی) در طول دوره رشد گیاه اعمال شد. بررسی‌ها نشان داد که کاربرد زئولیت تنها بر تعداد میوه تأثیر معنی‌داری نداشته است؛ ولی تأثیر آن بر سایر پارامترهای عملکرد (وزن محصول، طول میوه و قطر میوه) در سطح ۵‌% معنی‌دار بوده است. اثر متقابل زئولیت و تنش خشکی معنی‌دار بود. با مصرف ۱۰ گرم زئولیت در یک کیلوگرم خاک، بیشترین عملکرد، تعداد میوه و طول میوه حاصل شد. با افزایش مقدار زئولیت، میزان عملکرد محصول نیز افزایش یافته است.

---

ارزش­‌گذاری آب یکی از مهم‌­ترین ابزارهای اقتصادی برای مدیریت تقاضای روز­افزون آب در بخش کشاورزی است. از این‌­رو، هدف اصلی این پژوهش، برآورد ارزش اقتصادی آب در کشت گلخانه­‌ای دشت قزوین است. برای تحقق اهداف مورد نظر، از روش برنامه‌­ریزی ریاضی اثباتی (PMP) بهره گرفته شد. در این پژوهش، ابتدا ارزش اقتصادی آب کشاورزی در سطح منطقه مورد مطالعه تعیین شد. سپس، حساسیت­‌هایی مانند تغییر در موجودی منابع آب، افزایش قیمت محصولات و کاهش هزینه‌­های تولید روی ارزش اقتصادی آب تحلیل و ارزیابی شدند. داده‌­های مورد نیاز برای سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ به‌صورت پرسشنامه (میدانی) از بین گلخانه­‌داران منطقه جمع­‌آوری شد. پس از حل مدل، ارزش اقتصادی هر متر ­مکعب آب کشاورزی در سطح گلخانه­‌ای دشت قزوین ۲۴۷۳۰ ریال براورد شد. نتایج نشان داد که هرچه موجودی منابع آب کاهش یابد، ارزش اقتصادی آب به‌مراتب افزایش می­‌یابد. همچنین، با اعمال حساسیت­‌های کاهش در هزینه تولید و افزایش در قیمت محصولات، ارزش اقتصادی آب روند افزایشی خواهد داشت. از این‌­رو، بایستی با توجه به نتایج این پژوهش و برای صرفه‌­جویی در مصرف آب و افزایش کارایی آبیاری، توجه به کشت­‌های گلخانه­‌ای مد­نظر قرار گیرد.

---

با توجه به افزایش روزافزون کشت‌های گلخانه‌ای، استفاده از کودهای آلی برای افزایش محصول سالم ضروری به‌نظر می‌رسد. برای بررسی اثر دو نمونه از این کودها بر گوجه­‌فرنگی، در آزمایشی فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی در ۳ تکرار، شامل دو گلدان در هر تکرار، اسیدهیومیک صفر گرم بر کیلوگرم (Humic۱) و اسیدهیومیک یک گرم بر کیلوگرم (Humic۰)  و اسیدآمینه در سه سطح صفر گرم بر کیلوگرم  (Amin۰)، یک گرم بر کیلوگرم  (Amin۱)  و دو گرم بر کیلوگرم (Amin۲) هر ۱۰ روز کودآبیاری شد. ویژگی­‌های میوه در برداشت­‌های اول و دوم در مراحل مختلف رشد سبز، نارنجی، صورتی و قرمز بررسی شد. نتایج نشان داد که وزن خشک میوه نسبت به وزن تازه میوه، به‌ویژه در مراحل سبز و نارنجی، کمتر تحت تأثیر اسیدآمینه و اسیدهیومیک قرار گفت. در مراحل صورتی و قرمز، در برداشت اول، وزن خشک در اسیدآمینه سطوح ۱ و ۲ گرم بر کیلوگرم و در هر دو غلظت اسیدهیومیک، نسبت به شاهد افزایش یافت. اسیدآمینه سطح ۱ و اسیدهیومیک سطح ۱ بیشترین میزان مواد جامد محلول را ایجاد کردند. غلظت فسفر میوه در اسیدهیومیک سطح ۱ و اسیدآمینه سطح ۲ بیشترین مقدار را داشت. غلظت پتاسیم در اسیدآمینه سطوح ۱ و ۲، در هر دو غلظت اسیدهیومیک، نسبت به شاهد افزایش یافت. غلظت نیتروژن در اسیدهیومیک سطح ۱ و اسیدآمینه سطح ۲ افزایش داشت. بنابراین، پیشنهاد می‌­شود که در محلول غذایی گوجه‌­فرنگی در مرحله میوه­‌دهی و برداشت اول، میزان بیشتر یا دفعات بیشتری از این مواد استفاده شود. از آنجایی‌که استفاده از این مواد بر وزن تازه مؤثرتر از وزن خشک است، استفاده از آنها در گوجه­‌فرنگی تازه­‌خوری، نسبت به گوجه‌­فرنگی فرآوری رب، بهتر است.      

---

---

در این پژوهش تأثیر باکتری‌های محرک رشد گیاه Bacillus pumilus و Zhihengliuella halotolerans بر صفات مورفو-فیزیولوژیک گیاه قره‌داغ تحت تأثیر گرد و غبار (شاهد و ۱/۵ میلی‌گرم بر متر مربع در ماه) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که گرد و غبار بر صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه تأثیر منفی دارد. گرد و غبار باعث کاهش ۲۰، ۱۵، ۱۷ و ۲۰ درصدی در به‌ترتیب کلروفیل a، کاروتنوئید، پروتئین محلول کل و زیست‌توده خشک و افزایش فلاونوئید کل، محتوای فنل کل، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کل و گلایسین‌ بتائین به‌ترتیب به مقدار ۱۰۷، ۳۲، ۱۵ و ۱۰ درصدی در مقایسه با نمونه شاهد شد. هر دو باکتری شرایط گیاه را در برابر تنش بهبود بخشیدند؛ به‌طوری‌که
B. pumilus و Z. halotolerans به‌ترتیب باعث افزایش مقدار ۱۳ و ۲۱ درصدی کلروفیل b،و۲۷ و ۴۳ درصدی پروتئین، ۶۰ و ۲۷ درصدی زیست‌توده خشک در شرایط شاهد گرد و غبار شد. در این میان نقش سویه B. pumilus بیش‌تر از سویه Z. halotolerans بود؛ به‌طوری‌که سویه B. pumilus به‌تنهایی بیش‌ترین تأثیر را در افزایش معنی‌دار کلروفیل a و شاخص کیفیت نهال به‌ترتیب به مقدار ۵۲ و ۱۰۸ درصد در تیمار گرد و غبار داشت. نتایج این پژوهش نشان داد که باکتری‌های محرک رشد گیاه جداسازی‌شده از گیاهان مرتعی شور‌پسند می‌توانند باعث افزایش مقاومت گیاه قره‌داغ در شرایط تنش گرد و غبار شوند. این موضوع در جنگل‌کاری بهینه این‌گونه و تثبیت ریزگرد‌های نمکی در پلایاها (دریاچه‌های خشک) در اکوسیستم‌های خشک و نیمه‌خشک دارای اهمیت است.

---

کاهش منابع آب با توجه به مسئله تغییر اقلیم جهانی و رشد جمعیت یکی از بحرانی‌ترین مسائل پیش‌ روی طراحان و برنامه‌ریزان توسعه فضاهای سبز در شهرها است. در برابر این چالش‌ها، نیاز فوری به بهبود کارایی مصرف آب و استفاده زنجیره‌ای از منابع آب با گزینه‌های مناسب وجود دارد. در این راستا با توجه به حجم قابل توجه پساب‌های شهری، استفاده مجدد از آنها در آبیاری فضای سبز از دیدگاه مدیریت منابع آب از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی، اهمیت دارد. بنابراین در این پژوهش تأثیر پساب فاضلاب تصفیه‌خانه شهر پرند بر صفات رشدی و غلظت عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (N،وP و K) در سه گیاه پوششی شامل فرانکینیا (Frankenia thymifolia)، فستوکاآبی (Festuca glauca) و دایکوندرا (Dichondra repens) در بستری با خاک لوم شنی بررسی شد. این پژوهش به‌صورت یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با استفاده از اختلاط آب و پساب در ۴ سطح با تیمارهای آبیاری صفر (شاهد)، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد نسبت به آب شیرین در ۳ تکرار انجام شد. پس از سه ماه، صفات رویشی و غلظت عناصر غذایی N،وP و K در گیاهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج بررسی تجزیه گیاه نشان داد غلظت N در گیاهان فرانکینیا و دایکوندرا در دامنه بهینه (۳/۵–۲/۵ درصد) بوده اما در گیاه فستوکاآبی غلظت N از غلظت بهینه کم‌تر بود. غلظت P در تمامی گیاهان پوششی در دامنه بهینه (۰/۴–۰/۲ درصد) به دست آمد. غلظت K در گیاهان فرانکینیا و دایکوندرا در دامنه بهینه (۵–۱/۵ درصد) اما در گیاه فستوکاآبی از این مقدار کم‌تر بود که نشان‌دهنده کمبود این عنصر در این گیاه است. همچنین، بررسی صفات رشدی گیاهان پوششی نشان داد گیاه فرانکینیا در آبیاری با پساب کامل بهترین رشد را داشته و مناسب‌ترین گونه برای آبیاری با پساب است.