نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

---

به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و زیست‌محیطی پیت ماس به عنوان بستر کشت گیاهان زینتی، محققین به دنبال جایگزین مناسب این نهاده در صنعت گل و گیاه می-باشند. زئولیت به دلیل توانایی جذب آب و همچنین خاصیت تبادل کاتیونی زیاد، پتانسیل جایگزینی به جای پیت ماس را دارد. به منظور بررسی امکان جایگزینی زئولیت به جای پیت ماس به عنوان بستر مناسب در پرورش گیاه زینتی دیفن-باخیا، آزمایشی با زئولیت در شش سطح جایگزینی (صفر، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ درصد حجمی) و محلول غذایی در دو سطح (با و بدون محلول) در بستر کشت پایه با نسبت ۲پیت و ۱پرلیت به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با ۱۲ تیمار، سه تکرار و سه گلدان در هر تیمار، در گلخانه پایانه صادراتی گل و گیاه مازندران واقع در سلمانشهر به اجرا در آمد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن خشک برگ و ریشه، تعداد برگ و ارتفاع ساقه در تیمار ۲۰% زئولیت با محلول غذایی مشاهده شد. گیاهان، کمترین رشد را در تیمار‌های ۴۰ و ۵۰ درصد زئولیت داشتند. با افزایش مقدار زئولیت در سیستم جایگزین، مقدار جرم مخصوص ظاهری افزایش و میزان تخلخل کاهش یافت. زئولیت در مقادیر ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشترین تأثیر مثبت را در رشد گیاه دیفن‌باخیا نشان داد. در کل، استفاده از زئولیت باعث رشد بهتر گیاه دیفن‌باخیا و بهبود شاخص‌های رشد شامل وزن خشک برگ، ساقه و ریشه، تعداد برگ، قطر و ارتفاع ساقه و همچنین بهبود جذب عناصر غذایی توسط گیاه در مقایسه با پیت ماس، که از بستر‌های رایج در کشت هیدروپونیک است، شد.

---

از نگرانی‌های عمده کاربرد فاضلاب و کمپوست در اراضی کشاورزی، شور شدن آنها و همچنین جذب عناصر سنگین توسط گیاه است. به‌منظور بررسی اثر فاضلاب و کمپوست بر عملکرد و تجمع عناصر سرب و نیکل در گیاه ریحان و همچنین میزان هدایت الکتریکی و پ‌‌هاش در نیمرخ و زه‌آب خروجی از ستون خاک، تحقیق حاضر به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار، در ۴۸ عدد لایسیمتر انجام شد. فاکتورها شامل چهار نوع آب آبیاری ]فاضلاب خام (_۱W)، پساب (_۲W)، ترکیب ۵۰% فاضلاب خام و آب معمولی (_۳W) و آب معمولی (_۴W)[ و چهار سطح کمپوست ]صفر (_۱C)، ۴۰ (_۲C)، ۸۰ (_۳C) و ۱۲۰ تن در هکتار (_۴C)[ بودند. در مجموع، در طول فصل کشت، تعداد ۱۱ دوره آبیاری اعمال شد، گیاه ریحان در سه مرحله برداشت شد و در پایان برداشت سوم گیاه نیز نمونه‌های خاک از اعماق ۱۰، ۲۰، ۴۰، ۶۵، ۸۵ و ۱۰۵ سانتی‏متری خاک درون لایسیمترها برداشت گردید. نتایج نشان داد که کاربرد فاضلاب و کمپوست، در مقایسه با شاهد، میانگین وزن­های تر و خشک، میانگین غلظت عناصر سرب و نیکل موجود در شاخساره گیاه ریحان و هدایت الکتریکی خاک را به طور معنی‌داری (۰۵/۰≥p)، متناسب با نوع آب آبیاری و سطح کمپوست، افزایش داد. اما با کاربرد فاضلاب و کمپوست، میزان پ-هاش زه‌آب به طور معنی‌داری (۰۵/۰≥p) کم شد. با تداوم چین، بر میزان عناصر سرب و نیکل شاخساره ریحان افزوده و با افزایش عمق از میزان هدایت الکتریک خاک کم گردید. دامنه تغییرات عناصر سرب و نیکل شاخساره ریحان به ترتیب ۳۶/۰-۰۹/۰ و ۴۴/۰-۱۲/۰ میلی‌گرم در کیلوگرم وزن خشک، تغییرات هدایت الکتریکی خاک ۵/۲-۷۲/۰ دسی‌زیمنس بر متر و تغییرات پ-هاش زه‌آب ۸/۷-۵/۷ در نوسان بود.