نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

---

افزایش غلظت دی‌اکسید کربن اتمسفری اثر مستقیمی بر فعالیت‌های گیاهی دارد. آزمایشی به‌منظور بررسی اثر افزایش غلظت دی‏اکسید کربن هوا از ۳۸۰ به ۷۰۰ و ۱۰۵۰ میلی‌گرم در لیتر بر برخی ویژگی‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیک گل زلف عروس (Amaranthus tricolor L.) تحت سه تیمار شوری (صفر، ۱۵۰ و ۳۰۰ میلی‌مولار) در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. نتایج نشان داد که برهمکنش شوری و دی‌اکسید ‌کربن در صفاتی مثل وزن خشک کل، نشت الکترولیت، محتوای رطوبت نسبی و میزان جذب یون سدیم از نظر آماری در سطح احتمال ۱% معنی‌دار بود، ولی برهمکنش این دو تیمار در صفاتی مثل غلظت پرولین و کربوهیدرات کل تفاوت معنی‌داری از نظر آماری در سطح احتمال ۱% نشان نداد. بیشترین محتوای رطوبت نسبی در غلظت ۷۰۰ میلی‌گرم در لیتر دی‌اکسید ‌کربن، زمانی که گیاهان تنها با آب مقطر (بدون تنش شوری) آبیاری شدند، مشاهده شد. اعمال تیمارهای ۷۰۰ و ۱۰۵۰ میلی-گرم در لیتر دی‌اکسید ‌کربن در بیشترین سطح نمک، درصد نشت الکترولیت را به‌ترتیب به میزان ۲۶ و ۱۹ درصد نسبت به میانگین شاهد دی‌اکسید ‌کربن کاهش داد.

---

کود‌های آلی باعث حفظ چرخه مواد غذایی، کاهش آلودگی، اصلاح خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و پایداری گیاه در خاک می‌شوند. به منظور بررسی اثر کودهای آلی (ورمی‌کمپوست، کمپوست و دامی) بر صفات مورفوفیزیولوژیک توده اطلسی ایرانی، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار در شرایط گلخانه در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح آبیاری (آبیاری براساس ۱۰۰% گنجایش زراعی به میزان ۳۶۰ میلی‌لیتر (D_۱)، ۵۰% گنجایش زراعی به میزان ۱۸۰ میلی‌لیتر (D_۲) و ۲۵% گنجایش زراعی به میزان ۹۰ میلی‌لیتر آب (D_۳) در هر گلدان دو کیلویی خاک) و چهار تیمار کودی (شاهد، کمپوست، ورمی‌کمپوست و دامی) بودند. صفات مورفوفیزیولوژیک اندازه­گیری شده عبارتند از ارتفاع گیاه، تعداد شاخه جانبی، تعداد برگ، تعداد گل، حجم ریشه، وزن خشک برگ، ریشه، ساقه و گل، نشت الکترولیت، هدایت روزنه­ای و رنگدانه­های فتوسنتزی. نتایج نشان داد که سطوح آبیاری و کودی در تمام صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار شدند، به طوری که بر اساس نتایج حاصل از برهمکنش تیمارهای آبیاری و کودی، بیشترین میزان وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، ارتفاع گیاه، تعداد گل و هدایت روزنه‌ای در تیمار ۱۰۰% گنجایش زراعی و در بستر حاوی کود دامی حاصل شد. در تیمار ۲۵% گنجایش زراعی، کود کمپوست ۳۸%، کود دامی ۲۹% و کود ورمی‏کمپوست ۶۱% وزن ۱۰ عدد گل را نسبت به شاهد افزایش داد. در بین تیمارهای کودی نیز بیشترین میزان کلروفیل a در تیمار شاهد به دست آمد. ولی کلروفیل b، کلروفیل کل و کارتنوئید در تیمار ورمی‏کمپوست مقادیر بیشتری داشتند. به طور کلی، نتایج نشان داد که خصوصیات رشدی و تعداد گل اطلسی به ترتیب در تیمار کود دامی و ورمی‌کمپوست در شرایط‌ ‌کم­آبیاری مناسب‌تر بود.

---

به‌منظور بررسی پاسخ برخی صفات رویشی، کیفی و کمی نشاء و گیاه کامل گوجه‌فرنگی (Solanum lycopersicum) به نوع بستر و کود، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های تصادفی با سه تکرار در شهرستان میناب استان هرمزگان در سال ۱۳۹۹ انجام شد. فاکتور اول شامل چهار نوع بستر کشت نشاء (کوکوپیت + پیت‌ماس، کوکوپیت + پرلیت، کوکوپیت + ورمی‌کمپوست، کوکوپیت + دیت پیت) و فاکتور دوم شامل پنج سطح کود (NPK، کود زیستی فسفوزیست، اسیدهیومیک و جلبک دریایی) بود. نتایج حاصل از آزمایش گلخانه‌ای نشان داد که نوع بستر کاشت و کود اثر معنی‌دار بر صفات نشاء دارد. نتایج اثر اصلی عوامل آزمایش نشان داد که بیش‌ترین تعداد برگ و وزن خشک ریشه نشاء در حضور بستر کوکوپیت + ورمی‌کمپوست به‌دست آمد. کاربرد کود در هر بستر باعث بهبود صفات نشاء شد و کودهای آلی و زیستی در این رابطه کاراتر بودند. به‌طوری‌که بیش‌ترین ارتفاع نشاء در بستر کوکوپیت + ورمی‌کمپوست و کاربرد کود جلبک و بیش‌ترین وزن تازه و حجم ریشه در حضور همین بستر و کاربرد کود فسفوزیست اندازه‌گیری شد. نتایج پژوهش مزرعه‌ای نشان داد که صفات ارزیابی‌شده تحت تأثیر نوع بستر کشت نشاء و تغذیه گیاه در مزرعه قرار می‌گیرد و نشاء‌های به‌دست آمده از بسترهایی که منجر به بهبود این صفات شده‌اند پس از انتقال به زمین اصلی به دلیل رشد رویشی بهتر، این برتری را تا زمان تولید محصول حفظ کرده‌اند. نتایج نشان داد بیش‌ترین تعداد و عملکرد میوه، مواد جامد محلول و اسید آسکوربیک از نشا‌ء‌های تولیدشده در بستر کوکوپیت + ورمی‌کمپوست و کاربرد کودهای آلی به‌دست آمد.