فاطمه ابراهیمی،
دوره ۱۳، شماره ۱ - ( ۳-۱۴۰۱ )
چکیده
سورگوم از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای با پتانسیل تولید بالا، قابل کشت در خاک‌های فقیر و دارای سازگاری زیاد در برابر تنش‌ها است. به‌منظور بررسی اثر تنش کم‌آبی، پتانسیل تولید و روابط صفات مهم در سورگوم علوفه‌ای، ۳۶ ژنوتیپ در قالب طرح لاتیس ۶× ۶ تحت شرایط تنش کم‌آبی در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان کشت شد. اعمال تنش در مرحله آغاز خوشه‌دهی در ۸۵ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک انجام شد و در شرایط بدون تنش در ۵۰ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک، آبیاری انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش کم‌آبی عملکرد علوفه تر و ارتفاع بوته را به‌ترتیب به میزان ۴۴/۸ و ۱۸/۳ درصد کاهش داد. ارقام unl Hybrid۳،وWray،وSpeed Feed و Smith بیش‌ترین عملکرد علوفه تر در شرایط مطلوب و تنش رطوبتی دارا بودند. مقایسه میانگین بر اساس شاخص‌های میانگین تولید (MP)، شاخص عملکرد (YI)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP) و شاخص تحمل به تنش (STI)، و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی برای شاخص‌های تحمل نشان داد ارقام unl Hybrid۳،وSpeed Feed،وWray،وSmith،وICSV۲۵۲۶۴ و Dale به‌عنوان ارقام متحمل و با پتانسیل زیاد عملکرد در هر دو شرایط رطوبتی بودند. بر اساس نتایج تجزیه مسیر، ارتفاع بوته و قطر ساقه به‌ترتیب در شرایط بدون تنش و تنش کم‌آبی بیش‌ترین اثر مستقیم را بر عملکرد علوفه داشتند و بیش‌ترین اثر غیرمستقیم را این صفات به‌ترتیب از طریق قطر ساقه و ارتفاع بوته بر عملکرد علوفه سورگوم اعمال کردند. به‌طور کلی تنش کم‌آبی در سطح ۸۵ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک در مرحله رشد زایشی سورگوم علوفه‌ای منجر به کاهش رشد و عملکرد علوفه شد. تنوع کافی در ژرم‌پلاسم مورد بررسی از لحاظ پاسخ به تنش کم‌آبی و گزینش ارقام متحمل وجود دارد. ارقام متحمل با پتانسیل عملکرد زیاد در ژرم‌پلاسم مورد بررسی برای توسعه کشت در مناطق با محدودیت منابع آبی و صفات مؤثر بر عملکرد برای بهبود عملکرد پیشنهاد می‌شود.
