محمد زارع مهرجردی، عبدالرضا باقری، احمدرضا بهرامی، جعفر نباتی، علی معصومی،
دوره ۳، شماره ۴ - ( مجله علوم و فنون کشت‌هاي گلخانه‌اي ۱۳۹۱ )
چکیده
کاهش فتوسنتز مهم‌ترین دلیل افت تولید در شرایط تنش خشکی به حساب می‌آید. به همین منظور، مطالعه‌ای با هدف بررسی تأثیر تنش خشکی بر تبادلات گازی، کلروفیل فلورسانس، رنگدانه‌های فتوسنتزی، پایداری غشاء، ترکیبات فنلی و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی برگ‌ها و ارتباط آنها با تحمل به خشکی در ۱۲ ژنوتیپ نخود پس از اعمال تنش به‌مدت دو هفته انجام گرفت. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن تیمارهای تنش (۳- و ۶- بار) به‌عنوان کرت اصلی و ژنوتیپ‌ها به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی، میزان فتوسنتز، تبخیر و تعرق، کارآیی مصرف آب، کلروفیل a، کلروفیل b، فنل کل و شاخص پایداری غشاء کاهش معنی‌داری پیدا کردند. در مقابل، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II و ظرفیت مهار رادیکال‌های آزاد برگ با افزایش شدت تنش خشکی تغییر معنی‌داری پیدا نکردند. از نظر صفات مورد ارزیابی، تنوع زیادی بین ژنوتیپ‌ها مشاهده شد. به‌طوری‌که ژنوتیپ MCC۷۵۳ بیشترین میزان فتوسنتز، تبخیر و تعرق، کلروفیل b و شاخص پایداری غشاء، ژنوتیپ MCC۷۸۳ بیشترین کارآیی مصرف آب، ژنوتیپ MCC۷۵۹ بیشترین میزان فنل کل برگ و ژنوتیپ MCC۷۶۰ بیشترین ظرفیت مهار رادیکال‌های آزاد را داشتند. بررسی همبستگی بین صفات نشان داد که بین فتوسنتز و تبخیر و تعرق با مقدار نسبی آب برگ و مقدار ماده خشک همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. در کل، تنش خشکی به‌صورت مستقیم از طریق کاهش هدایت روزنه‌ها و به‌صورت غیرمستقیم از طریق ایجاد تنش اکسیداتیو و در نتیجه تخریب رنگدانه‌های فتوسنتزی و غشای سلولی می‌تواند به کاهش فتوسنتز در ژنوتیپ‌های نخود منجر شود. در این آزمایش، در فتوسنتز بالای محدوده پنج میکرومول بر مترمربع، کاهش هدایت روزنه‌ای و در زیر این محدوده، کاهش پایداری غشاء و تخریب کلروفیل a در میان صفات اندازه‌گیری شده نقش مؤثرتری در میزان فتوسنتز داشتند.
