اعظم برزوئی، محمد کافی، حمید رضا خزاعی، میراحمد موسوی شلمانی،
دوره ۲، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۳۹۰ )
چکیده
به منظور مطالعه اثر شوری بر ویژگی‌های ریشه و عملکرد دو رقم گندم، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل رقم حساس (تجن) و رقم مقاوم به شوری (بم) گندم و فاکتور دوم تنش شوری در چهار سطح (۶، ۸، ۱۰ و ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر) بود. در هر تیمار، ۱۰ روز پس ازگرده افشانی، تغییرات صفاتی مانند وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، نسبت ریشه به اندام هوایی و حجم و سطح ریشه بررسی شد. نتایج نشان داد که تنش شوری تأثیر معنی‌داری بر وزن خشک ریشه و حجم و سطح ریشه داشت به نحوی که با افزایش شوری آب آبیاری، میانگین صفات مذکور کاهش یافت. میزان کاهش نسبت ریشه به اندام هوایی با افزایش شوری از ۶ به ۸ دسی‌زیمنس بر متر به ترتیب برای ارقام تجن و بم ۱/۳۵ درصد و ۲/۸ درصد بود. نتایج نشان داد که بخش زیادی از تغییرات عملکرد دانه مربوط به تغییرات وزن خشک ریشه در هر بوته است. لذا، همانطور که رقم بم در کلیه تیمار‌های شوری از وزن خشک ریشه بیشتری برخوردار بود، بیشترین عملکرد دانه نیز در همین رقم به‌دست آمد. هم‌چنین کمترین عملکرد دانه در رقم تجن و در شوری ۱۲ دسی‌زیمنس بر متر مشاهده گردید که با کمترین وزن خشک ریشه همراه بود. همبستگی نزدیکی بین سطح و حجم ریشه با وزن خشک ریشه و به دنبال آن با عملکرد دانه وجود داشت. لذا، با بررسی صفات مورد مطالعه در این آزمایش می‌توان بخش اعظمی از صفات مرتبط با حساسیت یا تحمل به تنش شوری ارقام گندم را به ویژگی‌های ریشه آنها نسبت داد.
اسماعیل کریمی، ناصر علی اصغرزاد، سید بهمن موسوی، علی اصغر علیلو،
دوره ۱۳، شماره ۲ - ( ۶-۱۴۰۱ )
چکیده
باکتری‌های محرک رشد گیاهان می‌توانند موجب تغییر ویژگی‌های ریشه شده و عملکرد گیاهان را به‌ویژه در شرایط تنش رطوبتی افزایش دهند. برای بررسی این موضوع آزمایشی گلدانی با مایه‌زنی سه سویه مختلف از باکتری باسیلوس سیمپلکس (سویه‌های ۲-۳۱، ۳-۴۲ و ۴-۵۱)، دو سطح رطوبتی شامل ۸۰ و ۵۰ درصد گنجایش مزرعه و دو رقم جو کویر و دشت اجرا شد. نتایج نشان دادند که مایه‌زنی با باکتری‌های مذکور به طور میانگین باعث افزایش ۲۸ درصدی عملکرد بیولوژیک جو در شرایط تنش رطوبتی در مقایسه با شاهد شدند. اثر باکتری‌ها در افزایش عملکرد بیولوژیک وابسته به رقم بوده و باکتری Bacillus simplex ۳۱-۲ در رقم کویر و باکتری B. simplex ۴۲-۳ در رقم دشت بیشترین تأثیر معنی‌دار را داشت. بررسی روابط بین ویژگی‌های ریشه با عملکرد بیولوژیک جو نشان داد که همبستگی خطی بین آنها وجود داشت به طوری که بیشترین مقادیر ضریب تبیین (R۲) با صفات وزن تازه ریشه (%۸۴)، حجم ریشه (%۸۳) و سطح ریشه (۸۱%) به‌دست آمد. با توجه به ارتباط بین صفت ریشه با عملکرد بیولوژیک جو و نقش باکتری B. simplex ۳۱-۲ در افزایش ۱۲۱ درصدی سطح ریشه در شرایط تنش رطوبتی به نظر می‌رسد که تأثیر بر صفات ریشه از مکانیسم‌های مهم این باکتری در افزایش عملکرد باشد. ولی عدم تأثیرپذیری ویژگی‌های ریشه در مقایسه با افزایش عملکرد بیولوژیک گیاه توسط مایه‌زنی با باکتری B. simplex ۴۲-۳ احتمالاً بیانگر بهبود در سایر فرآیندهای فیزیولوژیک است. در کل می‌توان نتیجه گرفت که باکتری‌های جنس باسیلوس بر تعدیل اثر منفی تنش رطوبتی در جو مؤثر بوده و این باکتری‌ها می‌توانند به‌عنوان کاندیدای مؤثر در تهیه کودهای زیستی مطرح باشند.
