نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

به منظور بررسی پاسخ ژنوتیپ‌های برنج نسبت به مقادیر مختلف نیتروژن، آزمایشی برای ارزیابی رشد و نمو 28 ژنوتیپ برنج منتخب اصلاحی شمال، محلی شمال و مرکزی ایران در دو سطح نیتروژن شامل 85/2 میلی‌مولار (غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) و 42/1 میلی‌مولار (نصف غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) از منبع نیترات آمونیوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق، صفات تعداد پنجه، سطح برگ، شاخص سبزینگی، وزن خشک ریشه، اندام هوایی و کل و طول اندام هوایی و ریشه به طور معنی‌داری تحت تأثیر ژنوتیپ، غلظت نیتروژن محلول غذایی و نیز برهمکنش بین آنها قرار گرفتند. در اثر کاهش غلظت نیتروژن در محلول غذایی، میزان کاهش مقادیر مربوط به کلیه صفات به­غیر از طول و وزن خشک ریشه در ارقام محلی شمال بیشتر بود. میزان کاهش وزن خشک کل در ژنوتیپ­های محلی شمال، اصلاحی شمال و مرکزی ایران به ترتیب 82/14، 8/5 و 67/2 درصد بود. تنوع ژنتیکی قابل توجهی از نظر پاسخ به کمبود نیتروژن در بین ژنوتیپ­ها مشاهده شد. در بین ارقام اصلاح شده شمال، نعمت و شیرودی کمترین و ارقام فجر و خزر بیشترین کارایی نیتروژن را داشتند. در حالی که ارقام طارم منطقه و اهلمی طارم کمترین و ارقام حسنی و کاظمی بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام محلی شمال به خود اختصاص دادند. ارقام زاینده­رود و لاین 2 فیروزان نیز کمترین و بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام مرکزی داشتند. نتایج نشان داد که همبستگی بین تعداد پنجه و سطح برگ با وزن خشک شاخساره به عنوان عملکرد گیاه در شرایط کمبود نیتروژن (به ترتیب 74/0=r و 57/0=r) نسبت به شرایط مطلوب نیتروژن (به ترتیب 13/0=r و 41/0=r) بیشتر بود.