نشریه علمی پژوهشی روابط خاک و گیاه

با توجه به کمبود منابع آب در کشور، مدیریت تاریخ کاشت و آبیاری برای تولید گندم با بهره‌وری آب زیاد ضروری است. هدف این پژوهش بررسی اثر دو تاریخ کاشت آبان ماه (PD1) و بهمن ماه (PD2) و دو رژیم آبیاری سنتی (T) و تکمیلی (W) بر عملکرد و بهره‌وری آب گندم (رقم پیشتاز) در شرق اصفهان (سوسارت) بود. آزمایش‌های مزرعه‌ای در دو فصل متوالی پاییز و زمستان در سال زراعی 1396-1395 در یک خاک لوم رسی در شرق اصفهان انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاریخ کاشت نه تنها بر عملکرد گندم در هر دو مدیریت سنتی و تکمیلی بلکه بر بهره‌وری آب آبیاری تأثیر معنی‌داری (0/01 > P) داشت. عملکرد در PD1 به میزان 11/5 درصد بیش‌تر از PD2 بود، در‌حالی‌ که بهره‌وری آب آبیاری در PD1 به میزان 9 درصد کم‌تر از PD2 بود. آبیاری تکمیلی در دوره خوشه‌دهی تأثیر معنی‌داری بر عمکرد دانه گندم داشت. انجام یک آبیاری تکمیلی در هر دو تاریخ کاشت موجب افزایش عملکرد شد اما بهره‌وری آب کاهش یافت. به‌طوری که اگر هدف افزایش عملکرد باشد انجام آبیاری تکمیلی توصیه می‌شود اما اگر هدف افزایش بهره‌وری آب باشد، آبیاری تکمیلی توصیه نمی‌شود. مقایسه تبخیر و تعرق (ETc) محاسبه شده به روش فائو-پنمن-مانتیث نشان داد که مقدار آب آبیاری در تیمارهای TPD1 و TPD2 به‌ترتیب 66/7 و 24/9 درصد بیش‌تر از نیاز آبی گیاه بود. بنابراین تبدیل آبیاری از نوع عرضه‌محور به تقاضامحور و در کنار آن انجام یک آبیاری تکمیلی نه تنها جلو این تلفات را خواهد گرفت بلکه بهره‌وری آب را به‌طور قابل توجهی افزایش خواهد داد.